ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

Α. 4/8/2017, τοπικός τύπος. Ο κατ’ εφημισμό καλούμενος εμφύλιος έληξε. Το ορθόν: α) κατ’ ευφημισμόν β) κατευφημισμός (ευ + φήμη, φημίζω, με την παραγωγική κατάληξη –ισμός, πρβλ πολιτισμός, καλλωπισμός,κλπ.) Ο ευφημισμός είναι σχήμα λόγου. Τον Κακογιάννη τον λέμε ειρωνικά Καλογιάννη. Άλλο παράδειγμα: Ένας ιστορικός, ο Φιλόστοργος (368 – 433 μ.Χ.) έγραψε επικριτικά σχόλια κατά του Μ. Κωνσταντίνου, του ιδρυτού της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, διότι ο ίδιος ο Φιλόστοργος δεν ήταν Χριστιανός. Φιλόστοργος λοιπόν. Αυτόν ο Πατριάρχης Φώτιος (10ο αιών. μ.Χ.) τον απεκάλεσε Κακόστοργιον! (Εδώ έχομε αντίθετο … ευφημισμό!).

Β. 5/9/2017 Καθώς διαβάζω ιστορικά, σήμερα πληροφορούμαι ότι η Νέα Υόρκη έχει την μητέρα της στο αρχαίο Εβόρακον της τότε Βρεττανίας (4ος μ.Χ. αι), μετονομασθέν αγγλιστί York.

Γ. 5/9/2017, εφημερίδα. Ακουμπώντας στο ερισείνωτο μας διηγόταν. Το ορθόν: ερεισίνωτο(ν), (το). Ενδιαφέρουσα η προέλευση της λέξεως: Υπάρχει και η λέξη έρεισις, παράγωγο του ρήματος ερείδω, -ομαι = στηρίζω. (Δεν έχει έρεισμα η επιχειρηματολογία σου.) Το ερεισίνωτον = η πλάτη, το πίσω μέρος ενός καθίσματος. Επίσης, το αντέρεισμα = αντιστήριγμα, καθώς και η νεοελληνική λέξη αντηρίδα = δοκάρι ή ένα σανίδι τοποθετούμενο για στήριξη. Το αντερί του ιερέα είναι μάλλον λέξη τουρκική.

Δ. 5/9/2017, άρθρο Σαρ. Καργάκου. Υπάρχουν αντιφερόμενες απόψεις, με την έννοια: συγκρουόμενες, αντιτιθέμενες, από το αρχαίο αντιφέρω και αντιφέρομαι = αντιτάσσω.

Ε. 7/9/2017 βιβλίο. Η κατάληψη της Νικομήδειας (1386μ.Χ) από τον Ορχάν ήταν το πρελούδιο της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως. Το πρελούδιο = το προοίμιο στην μουσική. Από την γαλλική λέξη prelude. (Σημ. για την Ιστορία: 1453 – 1386: Δηλ. μετά από 67 έτη έχομε την Άλωση!).

Στ. 7/9/2017 Ο Αυτοκράτωρ Κωνστάντιος ο Χλωρός (4ος μ.Χ. αι). Τον απεκάλεσαν Χλωρό λόγω της Ωχρότητας του προσώπου του. Σήμερα οι Νεοέλληνες θα τον αποκαλούσαν: Ο Κιτρινιάρης(!).

Ζ. 13/9/2017 τοπικός τύπος. Ποιες είναι οι επιλογές των Ιθυνόντων. Των ιθυνόντων. Σήμερα, στον 21ο αιώνα, χρησιμοποιούμε λέξεις ομηρικές! Οποία δύναμη και αντοχή της ελληνικής γλώσσας! α)Το ομηρικό ρήμα ιθύνω = ευθυγραμμίζω, βάζω κάτι σε ευθεία γραμμή. β) Διευθύνω. Σήμερα οι ιθύνοντες = οι άρχοντες, οι κυβερνώντες, που ρυθμίζουν τις τύχες μιας χώρας (αν ρυθμίζουν και δεν … απορρυθμίζουν!) ή οι ιθύνοντες ενός οργανισμού. Ο ιθύνων νους της επιχειρήσεως = αυτός που κατευθύνει την επιχείρηση. Επίσης, το αρχαίο επίθετο ιθύς, στην αττική διάλεκτο ο ευθύς.

Η. 16/9/2017 Ένας φίλος της παρέας με γράμματα του Γυμνασίου (λίγες σχέσεις με τα αρχαία) την γνωστή ποιητική φράση του Ομήρου: έπεα πτερόεντα (λόγια που βγαίνουν από το «έρκος» των οδόντων και χάνονται στον … αέρα – λόγια φτερωτά – πώς την τροποποίησε; «Πήρε» το άλφα από το έπεα και το «κόλλησε» στην λέξη πτερόεντα. Έτσι, συνήθιζε να λέει: έπη απτερόεντα! Και με ρώτησε: Γιατί λόγια … άπτερα; Έτσι, να θυμηθούμε την λέξη νοικοκυρά. Πώς σχηματίσθηκε; Την οικοκυράν, τη νοικοκυρά, η νοικοκυρά.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 21 Σεπτεμβρίου 2017, αρ. φύλλου 902

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».