5.3.18

ΕΛΕΝΗΣ ΒΑΦΕΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ: Η Οικογένεια Καραμάτα


ΟΔΟΣ 21.9.2017 | 902


«Μνήμη είναι το όνομα, που δίνουμε 
στη ρωγμή της επίμονης λήθης»
Χόρχε Λουίς Μπόρχες

Στη μνήμη του Δρα Φιλίππου Χ. Καραμάτα

Πρόσφατα έφυγε από κοντά μας ο γιατρός Φίλιππος Καραμάτας της γνωστής οικογένειας από την Κορησσό Καστοριάς. Γιος του δασκάλου Χρήστου Καραμάτα. Μετά τη στοιχειώδη εκπαίδευση, φοίτησε στο Γυμνάσιο Καστοριάς, ακολούθησε σπουδές στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με άριστες επιδόσεις. Μετά τη στρατιωτική του θητεία έφυγε για μετεκπαίδευση στις ΗΠΑ, όπου πήρε την ειδικότητα της Μαιευτικής-Γυναικολογίας στο Σικάγο. Μετά το πέρας της εξειδίκευσης και τη λήψη του τίτλου της ειδικότητας, ετοιμάστηκε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Όμως αυτό δεν έγινε δεκτό από το Διευθυντή του Νοσοκομείου όπου ειδικεύτηκε, ο οποίος θεώρησε επιβεβλημένη τη συνέχιση της συνεργασίας του γιατρού με το Νοσοκομείο, τον έκρινε απαραίτητο και ενήργησε να παραμείνει στην Αμερική με πολύ ευνοϊκούς όρους.

Την εποχή εκείνη (δεκαετία του 1950-1960), και λίγα χρόνια μετά έλληνες γιατροί στις ΗΠΑ ήταν μετρημένοι στα δάχτυλα. Εργάστηκε για αρκετά χρόνια στο Σικάγο και μετά στο Ντητρόιτ, όπου είχε ιδιωτικό ιατρείο στην πόλη. Εκεί παντρεύτηκε την ελληνίδα σύζυγό του Καίτη,—ανεψιά του τότε βουλευτή Καστοριάς Παπαλαζάρου— με την οποία απέκτησαν δύο λαμπρά παιδιά.

Η παντοτινή νοσταλγία της πατρίδας και η επιθυμία του να μην αποξενωθούν τα τέκνα του από την Ελλάδα —πάντα ήθελε να φοιτήσουν τα παιδιά σε Ελληνικό Σχολείο— τον ώθησε να επιστρέψει στην Ελλάδα με τη συνταξιοδότησή του και να εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, όπου είχε ήδη σπίτι.

Ήταν πολύ αγαπητός απ’ όλους και με μεγάλη προσφορά και γενναιοδωρία προς πολλές κατευθύνσεις. Ήταν, όπως έλεγε ο ίδιος, ο πρώτος, μετά από πολλά χρόνια, από την Κορησό, που σπούδασε ιατρική. (Είχε προηγηθεί στο παρελθόν ο Ιωάννης Σιώμος (1835-1890) Κορησιώτης γιατρός και μεταξύ των πρώτων από τους σημαντικότερους Μακεδονομάχους, που τιμήθηκε από το Δήμο Καστοριάς με την ονομασία της κεντρικής οδού σε οδό Ιωάννου Σιώμου). Μετά το Φίλιππο ακολούθησαν και άλλοι με λαμπρή καριέρα ακόμη και καθηγητές Πανεπιστημίου.

Για την Οικογένεια Καραμάτα της Κορησού υπάρχουν παλαιές μαρτυρίες γερόντων, ότι οι παππούδες διηγούνταν στα εγγόνια τους, ότι οι Καραμάτα ήρθαν στην Κορησό από άλλον τόπο. Τους είδαν, όπως έλεγαν, με τα μάτια τους να καταφθάνουν με τα καραβάνια τους και να εγκαθίστανται οριστικά στη νέα τους πατρίδα. Για τον τόπο καταγωγής τους όμως, μόνο πρόσφατα μαθαίνουμε ότι ήταν ένας κλάδος μιάς μεγάλης ιστορικής εύπορης οικογένειας από την Κατράνιτσα ή Καστράνιτσα (Σήμερα Πύργοι Εορδαίας), οι οποίοι ασχολούνταν με το εμπόριο και μετέφεραν εμπορεύματα προς τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης με τα καραβάνια τους.

Όπως όμως συνέβαινε με τους εμπόρους και τα καραβάνια τους προς τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης ορισμένα μέλη αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν σε αυτές χάριν του εμπορίου ενωρίς κατά τον 18ο αιώνα και συγκεκριμένα στην Αυστροουγγαρία και συγκεκριμένα με πρώτο σταθμό το Σεμλίνο (Ζέμουν).

Ο κλάδος της Κορησού μετανάστευσαν πολύ αργότερα γύρω στα 1821-1822, αποφεύγοντας τη μανία των τούρκων μετά κάποια αποτυχημένη επαναστατική προσπάθεια και αναζητώντας ασφαλέστερο καταφύγιο,

Η Κορησός τότε ήταν μιά κωμόπολη, που ήκμαζε χάρις στο εμπόριο. Τα σπίτια της ήταν αστικού ρυθμού, όπως και ο τρόπος ζωής των κατοίκων της. Υπήρχαν πολλοί ξενιτεμένοι, έμποροι στη Ρουμανία, στην Κωνσταντινούπολη και στην Αμερική, οι νεοφερμένοι προσαρμόστηκαν γρήγορα στη νέα τους πατρίδα, ρίζωσαν, πρόκοψαν με τα εμπόριά τους συγγένεψαν με τους ντόπιους, απέκτησαν περιουσίες. Μέχρι τις μέρες μας ανέδειξαν πολλούς μορφωμένους ανθρώπους, δασκάλους, γιατρούς, μηχανικούς κλπ. Όμως πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η ιστορία των κλάδων που μετανάστευσαν πέραν της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Μεταξύ των πρώτων Ελλήνων εμπόρων, που μετανάστευσαν στο Σεμλίνο, ήταν ο Δημήτριος Καραμάτας το 1745 και σύντομα τον ακολούθησε η σύζυγός του Μαρία με τη μικρή της κόρη και μάλιστα ντυμένες αντρικά, λόγω των σχετικών απαγορεύσεων μετανάστευσης γυναικών. Άλλος ένας αδελφός αναχώρησε για την Ουγγαρία και εγκαταστάθηκε στην πόλη Πρεσβούργο και ένας τρίτος στη Λειψία.

Ο Δημήτριος Καραμάτας ήταν κάτοχος ενός πανδοχείου στο Σεμλίνο, όπου είχε σχηματιστεί μιά ανθηρή ελληνική παροικία. Το πανδοχείο αυτό προσέφερε στον ταξιδιώτη ύπνο και φαγητό. Αυτός και η σύζυγός του Μαρία είχαν τέσσερα παιδιά: τον Αναστάσιο, τον Ιωάννη και τον Φίλιππο και τη θυγατέρα, που προαναφέραμε. Ο Αναστάσιος υπήρξε η ψυχή της Ελληνικής παροικίας του Σεμλίνου και ένας από τους πρωτεργάτες για την ίδρυση του Ελληνικού Σχολείου της πόλης το 1794. Οι αρχικές τους εργασίες των αδελφών Αναστασίου, Ιωάννου και Φιλίππου Καραμάτα ήταν το ζωεμπόριο και το εμπόριο των χοίρων. Τις ίδιες σχεδόν επαγγελματικές ασχολίες είχαν και ο κλάδος των Καραμάτα που εγκαταστάθηκε στην Κορησό.

Οι Καραμάτα του Σεμλίνου όλοι τους προσαρμόστηκαν με επιτυχία στο νέο τους περιβάλλον, ασχολήθηκαν με το εμπόριο, είχαν δικά τους πλοία, με τα οποία διακινούσαν εμπορεύματα κατά μήκος του Δούναβη στις πόλεις της Ευρώπης. Απέκτησαν μεγάλη περιουσία. Οι απόγονοί τους σπούδασαν στο εξωτερικό. Όλα αυτά συνετέλεσαν να αποκτήσουν μεγάλο κύρος στην κοινωνία στην οποία επέλεξαν να ζήσουν.

Στο μεγαλοπρεπές μέγαρο, που ανήγειραν, φιλοξενήθηκε το 1788 ο Αυτοκράτορας της Αυστρίας Φραγκίσκος Ιωσήφ ο Β΄ (ο σύζυγος της γνωστής μας από το Αχίλλειο Ελισάβετ ή Σίση) με το επιτελείο του. Σε ανάμνηση δε του γεγονότος οι Καραμάτα γεμάτοι περηφάνια χάραξαν στο ταβάνι του σαλονιού τους το δικέφαλο αετό της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων.

Το σπίτι αυτό [1], ένα από τα παλιά αστικά σπίτια, τυπικό Αρχοντικό του κατοπινού μπαρόκ, είχε κτιστεί γύρω στα 1763. Λίγο καιρό αργότερα το αγόρασε ο έμπορος Καραμάτας. Σήμερα είναι Μουσείο. Εκεί φυλάγονται πολλά οικογενειακά πορτραίτα, πολύτιμα στοιχεία της αναγεννησιακής ζωγραφικής του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα. Τα επιτεύγματα της σπουδαίας αυτής οικογένειας συνεχίζονται με ένα άλλο μέλος της οικογενείας τον Αθανάσιο Καραμάτα.

Ο Αθανάσιος Ιωάννου Καραμάτας μετά από λαμπρές σπουδές στη Βιέννη επιστρέφοντας το 1848 στη Σερβία αναλαμβάνει υπουργός Οικονομικών, ο δε γιός του Ιωάννης υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους τυπογράφους του Σεμλίνου. Συνέβαλε σημαντικά στην πνευματική ζωή των Σέρβων, στην τέχνη και τον πολιτισμό. Εξέδωσε πολλά και ποικίλα έργα στη Σερβοκροατική και τη Γερμανική γλώσσα. Ο ίδιος ήταν και εκδότης του και υπεύθυνος του περιοδικού Javor.



Άλλος διάσημος απόγονος της οικογένειας ήταν ο Ιωάννης Καραμάτας, έκτο παιδί του Στέφανου Καραμάτα. Γεννημένος το 1902, έκανε λαμπρές σπουδές στην Ελβετία, στο επιστημονικό Γυμνάσιο, απ’ όπου αποφοίτησε το 1920. Απέκτησε υψηλού βαθμού γνώσεις στα Μαθηματικά, υπήρξε ακριβής,συστηματικός επιμελής και ευφυής. Κατόπιν ακλούθησε σπουδές στο Βελιγράδι στο τμήμα μηχανικών. Το 1922 μετεγγράφεται στο τμήμα φιλοσοφίας για ανώτερες σπουδές στα Μαθηματικά. Πήρε τον τίτλο του Διδάκτορα το 1926. Ως μέλος του Ιδρύματος Ροκφέλερ έμεινε στο Παρίσι από το Δεκέμβριο του 1927 μέχρι το Σεπτέμβριο του 1928 και έγινε βοηθός καθηγητής το 1930 και καθηγητής στο Βελιγράδι το 1950.  Tο 1951 έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης.

Υπήρξε παραγωγικότατος συγγραφέας. Εξέδωσε 122 επιστημονικές εργασίες, 15 Μονογραφίες και Βιβλία καθώς επίσης και 7 παιδαγωγικά επιστημονικά φύλλα. Τα σημαντικότερά του έργα αφορούσαν τον τομέα της κλασσικής Μαθηματικής Ανάλυσης. Ως υψηλά εκτιμώμενος παγκοσμίως μαθηματικός δάσκαλος έλαβε μέρος σε πολυάριθμα συνέδρια και ήταν επισκέπτης Καθηγητής σε πολλά Πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής υπήρξε εκτός των άλλων και μέλος της Ελβετικής, Γαλλικής, και Γερμανικής Μαθηματικής Εταιρείας, όπως και του Γαλλικού Συνδέσμου για την ανάπτυξη των επιστημών του Ινστιτούτου Μαθηματικών. Πέθανε στις 14 Αυγούστου του 1967 στη Γενεύη.

Έτερος Στέφανος Ιωάννου Καραμάτας— που ζούσε μέχρι πρόσφατα— υπήρξε καθηγητής Ορυκτολογίας και Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου και αντεπιστέλλον μέλος της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών, και ήταν με την οικογένειά του ο τελευταίος ένοικος του αρχοντικού των Καραμάτα πριν αυτό γίνει Μουσείο.

Μία πολύ σημαντική αναφορά για την οικογένεια Καραμάτα γίνεται από τον πολύ γνωστό συγγραφέα Νίκο Θέμελη στο μυθιστόρημά του «Ανατροπή», για το οποίο, όταν ζούσε, πήρε το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος. Επίσης στις «Επτά Μέρες» της Καθημερινής 12 Ιουλίου 1998 υπήρχε άρθρο για τον σπουδαίο τυπογράφο Ιωάννη Καραμάτα με φωτογραφία του.


Ευχαριστίες στην κα Ελεονόρα Παπαδριανού για την φωτογραφία του συζύγου της με τον Στέφανο Καραμάτα και όσες πληροφορίες μου έστειλε για την οικογένεια.


Σημείωση:
1. Το σπίτι αυτό το θαυμάσαμε στο ντοκυμαντέρ «Βαλκάνιος Πραματευτής», που είχε προβληθεί από τη ΝΕΤ στο επεισόδιο το αφιερωμένο στην οικογένεια Καραμάτα σε σκηνοθεσία Απ. Κρυωνά, βασισμένο στην πολύχρονη έρευνα του καθηγητή της Βαλκανικής Ιστορίας, του αειμνήστου Ιωάννη Παπανδριανού. Ο οποίος συμμετείχε και στα γυρίσματα της ταινίας.
Φωτογραφίες:
-Ο καθηγητής Ιωάννης Παπανδριανός με τον καθηγητή Στέφανο Καραμάτα.
-Ο Ιωάννης Καραμάτας ο τυπογράφος.
-Ο εκλιπών Φίλιππος Καραμάτας ως δόκιμος ανθυπίατρος.


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 21 Σεπτεμβρίου 2017, αρ. φύλλου 902


1 σχόλιο:

  1. Ιωάννης Κόλιας6/5/20

    Εξαιρετικό άρθρο με εμπεριστατωμένη μελέτη και έρευνα σε μεγάλο βάθος, με υπέροχη και λιτή γλώσσα

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ