30.6.19

ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική



ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν



◾  6.3.2019 Από διήγημα: Πού θα πήγαινε, χωρίς ούτε μισό ριάλι στην τσέπη... Το ριάλι, μικρό, ευτελές νόμισμα, από ξένη λέξη, προερχόμενη από την λατινική λέξη res = το πράγμα, εξ ού realismus, ρεαλισμός. Στον πληθυντικό, τα ριάλια = τα χρήματα.

◾  Από το ως άνω διήγημα: Τι τα θες! ... Ήταν άνθρωπος με την παροιμιώδη ντομπροσύνη (όπως καλοσύνη, παλιά καλωσύνη), που σημαίνει με τον ευθύ του και ειλικρινή χαρακτήρα. Από το επίθετο ντόμπρος ή τόμπρος = ευθύς, ειλικρινής (λέξη σλαβική). Θυμούμαι, παιδιά τότε, προ εβδομήντα ετών, χαιρετούσαμε μια συμπαθή γιαγιά δίγλωσση. Καλημέρα, μπάμπω! Τι κάνεις; Ντόμπρο, απαντούσε, και αμέσως: Πού πάτε μπρε;...

◾  8.3.2019 Από οδηγίες φαρμάκου ( Δεν έχει σχέση η πάθηση με τη νυκταλωπία). Η νυκταλωπία είναι η ιδιότητα να βλέπει κανείς καλά τη νύκτα ή με πολύ χαμηλό φωτισμό. Το φαινόμενο είναι φυσιολογικό σε μερικά ζώα, π.χ. η γάτα. Σπάνιο σε άνθρωπο. Δηλαδή πάθηση των οφθαλμών με αδυναμία να βλέπουν στο πολύ, άπλετο φως. Υπάρχει και αρχαιοπρεπές επίθετο: νυκτάλωψ (η νυξ + ορώ) = αυτός που βλέπει καλά τη νύχτα.

◾  5.3.2019 Η Λαμπρή (Αλέξ. Παπαδιαμάντης). «Δόκθα θοι ο Θεόθ...» επαναλάμβανεν ο δυστυχής νεωκόρος, νωδός τώρα... Επίθετο: νωδός (από το αρχαίο στερητικό νη, π.χ. νηνεμία, νήπιο, + ο δούς, το δόντι. Δηλαδή, ο νωδός σημαίνει αυτός που δεν έχει δόντια, στερημένος δοντιών, φαφούτης, πρβλ νωδογέρων, του νωδογέροντος.)

◾  27.2.2019 Εφημερίδα Ε.Τ. «Σωσίβιο στους ψηφοφόρους αναζητά ο Πρωθυπουργός...» Προ αρκετών ημερών σχολιάσαμε το γλωσσικό φαινόμενο πώς τα αρχαιοπρεπή ρήματα σε –έω, -ώ, π.χ. κινέω, -ώ (και εκκινέω, -ώ), ζητέω, -ώ, συνέπεσαν στην προφορά με τα εις –άω, -ώ, π.χ. τιμάω, -ώ, τολμάω, -ώ. Εν προκειμένω, το πιο ορθό θα ήταν αναζητείς, αναζητεί, αλλά είπαμε: Ο λαός στο στόμα του το μετέπλασε: αναζητάς, αναζητά, αναζητάμε. Ξεκινάς, ξεκινά, ξεκινάμε. Ειδικά για το ρήμα ζω (αρχαία ζήω, ζώ, ζης, ζη, ζώμεν, ζήτε... ) Στην ομιλούμενη: ζω, ζεις, ζει ζούμε, ζείτε, ζουν. Παλαιότερα ελάχιστοι σε κάποια χωριά έλεγαν: ζας καλά, ζάτε καλά.

◾  8.3.2019 α) (ιατρική διατριβή)Το αίμα τοποθετούνταν και φυγοκεντρούνταν... Επεκράτησε βέβαια στο γ’ ενικό παρατατικού η κατάληξη –νταν (η φωνή ακούονταν, το ψωμί τρώγονταν) αλλά το πιο σωστό είναι: η φωνή ακουόταν, το ψωμί τρωγόταν, το κρέας ψηνόταν. Έτσι, όχι το αίμα τοποθετούνταν αλλά υποχρεωτικά ετοποθετείτο. Το άλλο ρήμα (ιατρικός όρος: φυγοκεντρούται; φυγοκεντρώνεται; παρατατικός: το αίμα εφυγοκεντρώνετο; Ας μας διαφωτίσει ειδήμων ιατρός.) β) Σφαλερά πολλοί χρησιμοποιούν το ρήμα: προστίθεμαι. Γράφουν το ανελλήνιστο προστίθονταν. Υποχρεωτικά θα πρέπει να γράφουν: προσετίθετο. Διαφορετικά, ας χρησιμοποιούν το ρήμα προσθέτονταν (τα επί μέρους στοιχεία, πράγματα, κλπ προσθέτονταν).

◾  8.9.2019 (Επίσης στην ως άνω ιατρική διατριβή) Στο σημείο αυτό επεξεργάζονταν τα δεδομένα.. Επειδή το επεξεργάζομαι είναι ρήμα μέσης ωφελείας, π.χ. οι τεχνίτες επεξεργάζονται τα δέρματα, γι αυτό καλύτερα: γινόταν η επεξεργασία των δεδομένων.


Ο Γλωσσαμύντωρ
Λάζαρος Γ. Νικηφορίδης 

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 14 Μαρτίου 2019,  αρ. φύλλου 977

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ